natuurinclusief bouwen doorsnede project happy days

Natuurinclusief bouwen voor vakantiegevoel in Happy Days

De natuur in de stad is veel rijker dan men vaak denkt, maar ook kwetsbaar. Daarom vergt de natuur een andere manier van ontwerpen: natuurinclusief bouwen.

Arjan de Groot (projectontwikkelaar ERA Contour), Filippus van Leeuwen (landschapsarchitect Echo Urban Design, voorheen Plein06) en Nina Ravestein (P.A.D. Landscape, Plant Art Design) vertelden over natuurinclusief bouwen en het Zoetermeerse voorbeeldproject Happy Days, tijdens de stadslezing op 4 maart 2020.

Waarde van stadsnatuur

Natuurinclusief bouwen is kort gezegd het ontwerpen van een omgeving die zowel geschikt is voor mensen als voor planten en dieren. Maatregelen voor gebouwen zijn bijvoorbeeld groene daken, groene gevels en nestkasten voor vogels en vleermuizen. Maar een gebouw staat niet op zichzelf. Het is onderdeel van zijn omgeving. Dieren en planten hebben voedsel en veiligheid in hun leefgebied nodig, hun biotoop. Als dit ecosysteem in balans is, zullen er geen dominante soorten zijn. De huiszwaluw eet immers de muggen. Met voldoende variatie krijgen ook soorten als de eikenprocessierups minder kans zich overmatig te ontwikkelen.

Kies een ambassadeur van het biotoop uit die de natuur een gezicht geeft, zoals de huiszwaluw, adviseert Nina Ravestein. Zo kun je duidelijk vertellen waarom er water, hagen, omgevallen bomen of bloemen nodig zijn. Of dat schuttingen egels belemmeren van tuin naar tuin te gaan. Maak daarbij duidelijk wat mensen aan de natuurlijke inrichting hebben, zoals de avontuurlijke speelplekken en mooie recreatieve routes. Bovendien kan de gezondheid van mensen niet los gezien worden van een gezond ecosysteem.

Waarde van gevarieerde stadsnatuur:

1 Goed voor gezond lichaam en geest
2 Opvang van water
3 Minder hittestress
4 Groen is mooi
5 Meer biodiversiteit
6 Schonere lucht

Vakantiegevoel op Happy Days

Een interessant voorbeeld van natuurinclusief bouwen is het woningbouwproject Happy Days in Zoetermeer. Het plan won de Award Natuurinclusief bouwen en ontwerpen 2019 van de Vogelbescherming Nederland en de Zoogdiervereniging. Het landschap is de drager van het ontwerp van Echo Urban Design, zegt Filippus van Leeuwen. Ook in de overgang van buiten naar binnen is de groene kwaliteit zover mogelijk doorgevoerd. Terwijl er in andere wijken een harde scheidslijn is tussen collectief en privé, is de overgang hier meer fluïde. De woningen zijn gegroepeerd in clusters, overzichtelijke buurtjes met collectieve buitenruimten. De veranda’s vormen de overgangszone. Daar zit je buiten en kijk je naar je spelende kinderen in het park of zwaai je even naar de buren die langs lopen: avontuur en ontmoeten. Dit maakt de plek dynamisch en zorgt voor een vakantiegevoel, vertelt Arjan de Groot.

Het hart van het plan, het park, is autovrij. Alleen de brandweer en verhuiswagens kunnen incidenteel in het binnengebied komen. De ringweg ontsluit de parkeerplaatsen. De wegen zijn openbaar, de woningen en tuinen privé en het collectieve groengebied is ondergebracht in een VVE. Het park is dan ook voor iedereen toegankelijk. Maar door de besloten ligging en eigen identiteit, voel je wel dat je in een ander soort gebied bent.

Ontwerpen met de seizoenen

De ontwerpers wilden het groen dat al op de locatie aanwezig was goed inpassen. Dat was een aanleiding om een natuurinclusief plan te maken. Bovendien ligt de locatie naast de drukke Oostweg, wie zou daarnaast willen wonen? De wal met bestaande beplanting langs de weg is daarom uitgebreid. Dit is het biotoop de boswal. Ambassadeur is de vleermuis. De uilen die al in het Van Tuyllpark zitten kunnen er ook terecht. In combinatie met een strook bloemrijk hooiland zorgt de beplanting er voor dat de vuile lucht van het verkeer niet blijft hangen en juist in contact komt met zuiverende begroeiing. Ook werkt de boswal als geluidsbuffer, als avontuurlijk speelbos en is er een wandelroute.

Ambassadeur van de biotoop genaamd vallei is de huismus. Hier liggen de privé tuinen van de woningen, met natuurlijke erfafscheidingen. De biotoop van de huiszwaluw heet dal en is water- en bloemrijk. De vijver is een ecologische vijver met waterzuiverende planten. Hier wordt het regenwater uit het gebied opgevangen. Bewoners kunnen van het water genieten door bootje varen, zwemmen of vissen. Het water zal schoon genoeg zijn. Het gebruik van de bloemenweides wordt gekoppeld aan de seizoenen. In de lente kan men vanuit huis de bloemen bewonderen. In de zomer kan op het gras worden gespeeld en gepicknickt. Zo wordt de natuur steeds gekoppeld aan de beleving van de bewoners in een specifiek seizoen.

Beheer van de sfeer

De architectuur sluit door de houten gevelbekleding aan bij de natuurlijke sfeer van het groen. Nestkasten voor zwaluwen, huismussen en vleermuizen zijn geïntegreerd in de woningen op plekken waar de dieren zich het meest thuis voelen. De een op het zuiden de ander juist op het noorden. Naast de eengezinswoningen worden er ook 40 sociale huurwoningen gebouwd. Het ontwerp van de woningen is gemaakt door Kolpa architecten en MIX architectuur.

Een groep potentiële bewoners, de vrijbuiters, denkt al vanaf het begin mee over het plan. Ook over het beheer. De eerste twee jaar zorgt ERA Contour voor een beheerder, zodat alvast een goede start gemaakt wordt met het beheer. Via de VVE wordt vervolgens geborgd dat ook op de lange termijn de privé erfafscheidingen en tuinen zo groen en natuurlijk mogelijk blijven. Hiervoor worden spelregels meegegeven aan de bewoners. Zolang de sfeer behouden blijft en bewoners van de natuur kunnen genieten, haal je het eigenlijk niet in je hoofd om een schutting te plaatsen, denken de ontwerpers.

Natuurinclusief bouwen in andere nieuwe wijken

Ook in hogere dichtheid dan het project Happy Days is natuurinclusief bouwen mogelijk. Vanuit de zaal wordt gevraagd of dat ook kan in andere nieuwe ontwikkelingen zoals de Entree. Dat kan, de maatregelen worden dan aangepast aan de situatie. Groen in de torens die op de Binckhorst in Den Haag moeten komen, wordt gestimuleerd door een puntensysteem voor natuurinclusief bouwen in het gemeentelijk beleid. In Singapore is er een wedloop ontstaan wie de hoogste groene toren bouwt.

Zelf doen

Ook u kunt met de eigen woning, balkon of tuin een steentje bijdragen aan de aan de natuur in de stad. Kijk voor meer inspiratie en factsheets op bouwnatuurinclusief.nl de checklist groen bouwen of tuininrichting.

Afbeeldingen: Echo Urban Design en P.A.D. Landscape

De Stadslezing werd georganiseerd door het ArchitectuurPunt Zoetermeer en vond plaats op 4 maart 2020 in het Forum. Moderator: Simone Langeveld (ArchitectuurPunt Zoetermeer)

Share your thoughts