GEBOUW(D) VAN DE MAAND: Australiëweg
Zoetermeer kent unieke architectuur waar de meeste mensen onwetend langslopen. In de serie ‘Het gebouw van de maand’ laat Architectuur Punt Zoetermeer verschillende bijzondere gebouwen zien. Deze maand geen woning of kantoor, maar infrastructuur, de Australiëweg.
Duizenden mensen rijden er dagelijks overheen maar realiseren zich niet dat hij, net als de woonwijken, doelbewust ontworpen is: de Australiëweg.
Voor de uitbreiding van Zoetermeer tot stad van 100.000 inwoners moesten allerlei keuzen gemaakt worden. De belangrijkste keuze was dat de stad compact zou zijn, om het Groene Hart van Holland zo min mogelijk aan te tasten. Daarna was de vraag waar de grote open ruimten kwamen te liggen; Zoetermeer koos voor groen aan de buitenkant (anders dan bijvoorbeeld Almere). Binnen het toekomstige stadsgebied zou het verkeer de hoofddrager worden: het openbaar vervoer in de vorm van de unieke Sprinterlijn, en het autoverkeer in de vorm van de H-structuur: de Europaboulevard in het midden en verder wegen naar de vier windstreken. De Australiëweg is de weg naar het zuidoosten.
Snel en veilig
Die hoofdwegen zijn van oorsprong provinciale wegen, die door de stad werden gevoerd om snel naar de woonwijken en industrieterreinen te kunnen komen als je, vermoeid van je werk, van de rijksweg A12 of de provinciale wegen af kwam. Ze waren bedoeld om 70 km per uur te kunnen rijden. En ze moesten veilig zijn, dus geen ander verkeer er op, en ze zouden ongelijkvloerse kruisingen – sleutels genoemd – krijgen. Maar die oplossing was te duur en verkeerstechnisch onhandig als je voor het interne verkeer ook van die hoofdstructuur gebruik wilde maken. Zo zijn de verkeerssleutels vervangen door T-aansluitingen met verkeersregeling.
Stadsautowegen in het groen
Zulke “stadsautowegen” zijn vaak onaangenaam omdat ze van asfalt en beton zijn waar het motorgeluid lekker tegen weerkaatst. Dus hebben de ontwerpers van het Struktuurplan 1968 van Zoetermeer meteen al bedacht dat die hoofdwegen zouden worden verfraaid: met een beplante middenberm en met beplanting aan de zijkanten. Dit idee kwam uit een apart plan: Facetplan Groen en Recreatie Zoetermeer, ook uit 1968. Het leverde fraaie wegen op. De Australiëweg was de fraaiste van allemaal, want hij had ook nog een charmante kromming, die bovendien voor automobilisten veiliger is omdat ze beter moeten opletten dan op een rechte weg. Zulke wegen worden wel “parkways” genoemd.
Zoetermeers blauw
De uitvoering van het Zoetermeerse hoofdwegenstelsel startte in 1974 met de aanleg van de Amerikaweg. 8 jaar lang werd doorgebouwd aan de andere drie takken en het gehele stelsel was in mei 1982 gereed met de feestelijke opening van de tunnelbak. Alle viaducten en tunnels zijn ontworpen door een gemeentelijke projectgroep, waar ook monumentaal kunstenaar Arnold Hamelberg deel van uitmaakte. En natuurlijk werden alle lichtmasten in Zoetermeers blauw geschilderd.
Iconen van de nieuwe stad
Na de aanleg van deze wegen werd vergeten wat de beoogde kwaliteit was. Langs de Amerikaweg kwam een flinke strook met gebouwen zonder groenstrook aan de weg. De Europaweg werd een tunnelbak bijna zonder bomen. De Afrikaweg moest meer verkeer verwerken dan gedacht en daarom werd de beplante middenberm een kale vluchtheuvel. Alleen de Aziëweg en de Australiëweg tot het Maximaplein, verkeren nog in originele toestand. En we mogen ze daarom gerust iconen noemen van de nieuwe stad.
Tekst: Arjen van der Burg en Willem Hermans
Foto boven: Australiëweg, richting oost, ter hoogte van Palenstein. Foto Willem Hermans
Dit artikel verscheen eerder (in beknopte versie) op de website Zoetermeer Actief. Alle afleveringen van ‘Gebouw van de Maand’ kunt u hier terug vinden: gebouw-van-de-maand Het gebouw van de maand is gekozen door ArchitectuurPunt Zoetermeer.